مقالات آموزشی برای بیماران

تفاوت دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی

تفاوت دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی - دکتر فرزین شیراز

ستون فقرات انسان ساختاری پیچیده و حساس است که وظیفه حمایت از بدن، انتقال وزن، و حفاظت از نخاع را بر عهده دارد. دو بیماری شایع در این ناحیه، دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی هستند. این دو عارضه گرچه ممکن است علائم مشابهی داشته باشند، اما از نظر علت، روند بیماری، روش‌های تشخیص و درمان با یکدیگر تفاوت دارند. در این مقاله، به بررسی جامع تفاوت‌های دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی می‌پردازیم.

دیسک کمر چیست؟

بین مهره‌های ستون فقرات، دیسک‌هایی از جنس بافت نرم وجود دارند که همانند ضربه‌گیر عمل می‌کنند. هر دیسک از دو بخش تشکیل شده است:

  • بخش مرکزی ژله‌ای (نوکلئوس پالپوزوس)

  • بخش خارجی حلقوی (آنولوس فیبروزوس)

با گذشت زمان، یا در اثر فشار، ضربه یا بلند کردن اجسام سنگین، ممکن است بخش مرکزی دیسک از طریق بخش خارجی بیرون‌زده یا پاره شود که به این حالت فتق دیسک کمر یا دیسک هرنیه‌شده گفته می‌شود. در این وضعیت، دیسک می‌تواند بر اعصاب نخاعی فشار وارد کرده و باعث درد و اختلال در حرکت شود.

تنگی کانال نخاعی چیست؟

کانال نخاعی مجرایی است که نخاع و اعصاب نخاعی از درون آن عبور می‌کنند. در برخی شرایط، این کانال ممکن است باریک شود و به بافت‌های عصبی فشار وارد کند. تنگی کانال نخاعی می‌تواند:

  • مادرزادی باشد (در افراد با کانال نخاعی باریک)

  • یا اکتسابی، یعنی بر اثر افزایش سن، ساییدگی مهره‌ها، بیرون‌زدگی دیسک، ضخیم شدن رباط‌های اطراف نخاع، یا رشد زوائد استخوانی (استئوفیت‌ها)

حتما بخوانید!
جراحی تومور نخاع در شیراز: روش‌ها و مراقبت‌های تخصصی

تنگی کانال نخاعی بیشتر در ناحیه کمری دیده می‌شود، اما ممکن است در گردن یا پشت نیز رخ دهد.

علائم دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی

علائم دیسک کمر:

  • درد در قسمت پایین کمر که ممکن است به پاها (سیاتیک) انتشار یابد

  • بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در اندام تحتانی

  • ضعف عضلانی در پا یا زانو

  • بدتر شدن درد هنگام نشستن، خم شدن یا سرفه کردن

علائم تنگی کانال نخاعی:

  • درد مزمن یا متناوب در پایین کمر

  • احساس فشار یا سنگینی در پاها به ویژه هنگام راه رفتن (کلودیکاسیون نورولوژیک)

  • کاهش تعادل و قدرت عضلانی

  • احساس بی‌حسی، گزگز یا ضعف در اندام‌ها

  • بهبود نسبی درد هنگام نشستن یا خم شدن به جلو

تفاوت‌های کلیدی بین دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی

مقایسهدیسک کمرتنگی کانال نخاعی
منشأ مشکلآسیب یا پارگی دیسک بین مهره‌ایباریک شدن مجرای عبور نخاع
سن شایعاغلب در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالمعمولاً در سنین بالای ۵۰ سال
نوع دردحاد، تیز و تیرکشندهمزمن، سنگین و پیشرونده
زمان شروع علائمناگهانی یا پس از فشار زیادتدریجی با گذر زمان
عوامل تشدیدکنندهخم شدن، نشستن طولانیراه رفتن طولانی، ایستادن
وضعیت تسکین‌دهندهدراز کشیدننشستن یا خم شدن به جلو
میزان پاسخ به درمان غیرجراحیمعمولاً خوباغلب نیاز به درمان جراحی در مراحل پیشرفته

روش‌های تشخیص

برای هر دو بیماری، معاینه فیزیکی و شرح حال بیمار بسیار مهم است. اما برای تشخیص دقیق‌تر:

دیسک کمر:

  • MRI (تصویر واضح از بیرون‌زدگی دیسک و فشار بر اعصاب)

  • سی‌تی‌اسکن یا میلوگرافی در موارد خاص

  • نوار عصب و عضله برای بررسی عملکرد اعصاب

حتما بخوانید!
نکات مهم در تشخیص و درمان تومورهای مغزی

تنگی کانال نخاعی:

  • MRI برای مشاهده باریکی کانال نخاعی

  • سی‌تی‌اسکن با ماده حاجب (میلوگرافی)

  • معاینه نورولوژیک جهت بررسی اختلالات حرکتی و حسی


درمان دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی

درمان دیسک کمر:

  1. درمان‌های غیرجراحی:

    • استراحت نسبی

    • داروهای ضد التهاب و شل‌کننده عضلانی

    • فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی

    • تزریق استروئید در فضای اپیدورال

  2. درمان جراحی (در صورت عدم پاسخ به درمان محافظه‌کارانه):

    • دیسککتومی (برداشتن دیسک آسیب‌دیده)

    • جراحی بسته (میکرودیسککتومی یا آندوسکوپیک)


درمان تنگی کانال نخاعی:

  1. درمان‌های محافظه‌کارانه:

    • فیزیوتراپی جهت تقویت عضلات پشتیبان

    • داروهای ضد التهاب و ضد درد

    • تزریق استروئید برای کاهش التهاب

  2. درمان جراحی (در موارد پیشرفته یا فشار شدید بر نخاع):

    • لامینکتومی (برداشتن قسمتی از استخوان برای آزادسازی نخاع)

    • فورامینوتومی (گشاد کردن منافذ خروج عصب)

    • تثبیت مهره‌ها (در صورت وجود بی‌ثباتی)


آیا می‌توان از این بیماری‌ها پیشگیری کرد؟

پیشگیری صددرصدی ممکن نیست، اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال بروز یا تشدید این بیماری‌ها را کاهش داد:

  • حفظ وزن مناسب

  • پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین به روش نادرست

  • ورزش منظم و تقویت عضلات کمر

  • پرهیز از نشستن طولانی‌مدت

  • حفظ وضعیت صحیح بدن در هنگام نشستن، خوابیدن و ایستادن


جمع‌بندی

دیسک کمر و تنگی کانال نخاعی دو مشکل رایج در ستون فقرات هستند که ممکن است علائمی مشابه چون درد، بی‌حسی یا ضعف در پا ایجاد کنند. اما تفاوت‌های قابل توجهی از نظر علت، سن شایع، سیر بیماری و روش‌های درمانی دارند. تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب با استفاده از تصویربرداری و معاینه بالینی، برای انتخاب بهترین روش درمان ضروری است.

حتما بخوانید!
جراحی دیسک گردن در شیراز

در صورتی که شما یا یکی از اطرافیانتان با علائم مشکوک به دیسک یا تنگی کانال نخاعی روبرو هستید، توصیه می‌شود در اسرع وقت با یک پزشک متخصص مشورت نمایید.